ජාතික විගණන කාර්යාලයේ (NAO) 2026 සඳහා වන විගණන සැලැස්ම එහි පරිමාව (මෑත වසරවල ඉහළම අගය වන විගණන 3,508 ක්) නිසා පමණක් නොව, පුළුල් ආර්ථිකය, රාජ්ය අංශයේ කාර්යක්ෂමතාව සහ ශ්රී ලංකාවේ යහපාලනයේ අනාගතය කෙරෙහි ඇති කරන බලපෑම හේතුවෙන් ද අවධානයට ලක්ව තිබේ.
ලබන වසරේ වැඩ බර බෙදී යන ආකාරය - මූල්ය විගණන 3,484 ක්, විශේෂ විගණන 12 ක්, කාර්ය සාධන විගණන 11 ක් සහ එක් පාරිසරික විගණනයක් ලෙස දැක්වෙන අතර, එය රාජ්ය ආයතන තුළ වගවීම දැඩි කිරීම ඉලක්ක කරගත් පුළුල් ජනවරමක් සංකේතවත් කරයි. නමුත්, හදිසියේ විසඳුම් නොලැබුණහොත් විගණන අධීක්ෂණයේ ඵලදායිතාව අඩපණ කළ හැකි ධාරිතා අර්බුදයක් ද එමගින් නිරාවරණය වේ.
රජයේ මුදල් පිළිබඳ කාරක සභාවේ (COPF) මෑත සාකච්ඡාවලදී මධ්යම ප්රශ්නයක් මතු විය: එනම් මෙම වර්ධනය වන විගණන කටයුතු හැසිරවීමට ජාතික විගණන කාර්යාලයට ප්රමාණවත් කාර්ය මණ්ඩලයක් සිටීද යන්නයි. 2026 සිට සමෘද්ධි ප්රජා මූලික බැංකු සහ සමෘද්ධි බැංකු සමිති විගණනය පැවරීම සැලකිය යුතු බරක් එක් කරයි. මිලියන ගණනක් අඩු ආදායම්ලාභී පවුල්වලට බලපාන මෙම සුබසාධන සම්බන්ධිත මූල්ය ජාලය තුළ කාන්දුවීම්, වංචා සහ දේශපාලන මැදිහත්වීම් වැළැක්වීම සඳහා දැඩි විගණනයක් අත්යවශ්ය වේ.
අතිරේක 10-15% ක කාර්ය මණ්ඩලයක් අවශ්ය බව විගණන කාර්යාලයේ නිලධාරීන් පිළිගත් අතර, නියමිත කාර්ය මණ්ඩල අවශ්යතා තීරණය කිරීම සඳහා ප්රාදේශීය කාර්යාල හරහා නියමු විගණන සිදු කරමින් පවතින බව සඳහන් කළේය. බාහිරින් සේවා ලබා ගැනීම (outsourcing) අවශ්ය විය හැකි බවට COPF එකඟ වූ නමුත්, විගණකාධිපතිවරයා පළමුව 2026 පෙබරවාරි වන විට ස්ථිර සොයාගැනීම් ඉදිරිපත් කළ යුතු බව අවධාරණය කළේය.
පරිපාලන අභියෝගවලින් ඔබ්බට, 2026 විගණන සොයාගැනීම් සෘජු ආර්ථික ප්රතිවිපාක ඇති කරනු ඇති බවට විශේෂඥයින් අනතුරු අඟවයි. ශ්රී ලංකාවේ මූල්ය ප්රතිසාධනය රඳා පවතින්නේ රාජ්ය අංශයේ කාර්යක්ෂමතාව වැඩිදියුණු කිරීම, IMF පොරොන්දු ඉටු කිරීම සහ රාජ්ය වියදම් පිළිබඳ විශ්වසනීයත්වය ප්රතිෂ්ඨාපනය කිරීම මතය. සුබසාධන යෝජනා ක්රම, රාජ්ය හිමිකාරීත්වය දරන ව්යවසායන් හෝ නියාමන ආයතනවල අනාවරණය වන යම් දුර්වලතා අයවැය ප්රතිපාදන, ණය කළමනාකරණ උපාය මාර්ග සහ ආයෝජක විශ්වාසය කෙරෙහි බලපෑ හැකිය.
COPF හි සාකච්ඡා ජාතික ඖෂධ නියාමන අධිකාරී පනත යටතේ රෙගුලාසි දක්වා ද ව්යාප්ත වූ අතර, ප්රමාදයන්, විනිවිද නොපෙනෙන බලපත්ර පද්ධති සහ මිල ගණන් පිළිබඳ ගැටළු ඓතිහාසිකව මහජන සෞඛ්ය අයවැයට බලපා ඇති ඖෂධ ක්ෂේත්රයේ විනිවිදභාවයේ අවශ්යතාවය නැවත අවධාරණය කෙරිණි. ශක්තිමත් විගණන මගින් පද්ධතිමය අකාර්යක්ෂමතා සහ ප්රතිපත්තිමය හිඩැස් හඳුනා ගැනීමට උපකාරී වනු ඇත.
ලබන වසර සඳහා වියදම් ප්රමුඛතා ගෙනහැර දක්වන 2026 විසර්ජන පනත් කෙටුම්පත පිළිබඳ අවසන් වාර්තාව ද කමිටුව විසින් සමාලෝචනය කරන ලදී. අමාත්යාංශ අයවැය විනයට අනුකූලද යන්න සහ රාජ්ය අරමුදල් මගින් අපේක්ෂිත ප්රතිඵල ලබා දෙන්නේද යන්න තීරණය කිරීමේදී NAO හි විගණන ප්රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කරනු ඇත.
ජාතික විගණන කාර්යාලයේ පුළුල් වන වැඩ බර අධීක්ෂණය සඳහා පාර්ලිමේන්තුවේ ඇති නැවුම් උනන්දුව පිළිබිඹු කරන බව යහපාලන අනුගාමිකයින් තර්ක කරන නමුත්, විගණනයක් ඵලදායී වන්නේ එහි පසුවිපරම් ක්රියාමාර්ග තරමටම බවට අනතුරු අඟවයි. අමාත්යාංශ විසින් කාලෝචිත නිවැරදි කිරීමේ පියවර නොගැනීම හේතුවෙන්, බොහෝ විට විගණන නිර්දේශ ක්රියාත්මක නොවී පවතින අතර එමගින් වගවීම දුර්වල වේ.
ශ්රී ලංකාව දැඩි පරීක්ෂාවට ලක්වන වසරකට එළැඹෙන විට, ජාතික විගණන කාර්යාලයේ කාර්යක්ෂමතාව රාජ්ය අංශයේ පාලනයට පමණක් නොව රටේ ආර්ථික ස්ථාවරත්වයට ද බලපානු ඇත. රටේ වර්ධනය වන අධීක්ෂණ අවශ්යතා සමඟ විගණන ධාරිතාවට සමගාමීව ගමන් කළ හැකිද යන්න එළඹෙන වසරේදී පරීක්ෂාවට ලක් වනු ඇත.
මුලාශ්රය :
Heavy Audit Load Tests Governance, Capacity and Economic Stability
